Πώς θα ξεφορτωθούμε την διαφθορά; Τί έκαναν άλλες χώρες στην θέση μας;

Διαδήλωση κατά της διαφθοράς στο Kashmir.. 

Corruption index 2012: “ Η Ελλάδα πρώτη στην Ευρώπη! ” Το έχουμε στο DNA μας; Πώς φτάσαμε στο επίπεδο της Κολομβίας και του Τζιμπουτί*; Είναι προϊόν του καπιταλισμού ή ατομική αμαρτία; Η διαφθορά έφερε την κρίση αλλά κι η κρίση δεν θα φέρει κι άλλη διαφθορά όπως γίνεται στον Τρίτο κόσμο; Μπορεί ο Πολιτισμός να αντιμετωπίσει την διαφθορά; Μπορεί η Δικαιοσύνη ή είναι κι αυτή διεφθαρμένη; Μήπως έγινε μια αόρατη χιονοστιβάδα που θα μας καταπιεί όλους; Και πως θα προκύψει ανάπτυξη όταν μελέτες σαν των Gray & Kaufmann υπογραμμίζουν εδώ και χρόνια πως ο υπ΄ αριθμόν 1 εχθρός της ανάπτυξης είναι η διαφθορά; Εμείς δεν έχουμε το μαύρο χρήμα να καλύπτει το 1/3 του εθνικού μας προϊόντος;Θα ξεφύγουμε τελικά; Ποιά μέτρα να πάρουμε; Πόσο καιρό θα μας πάρει; Υπάρχουν παραδείγματα χωρών που ανέκαμψαν από την διαφθορά; Ακολουθούν απαντήσεις..

από το art noise και την Βασιλίκα Σαριλάκη*

1. Η διαφθορά λόγω έσχατου ατομικισμού, αδιαφορίας για το κοινωνικό σύνολο και λόγω απληστίας δεν είναι φυσιολογικό φαινόμενο. Δεν υπήρξε ανέκαθεν σε τέτοια έκταση και δεν είναι αλήθεια αυτό που λένε πως οι Έλληνες είναι ατομοκεντρικοί και γι αυτό αδιαφορεί ο ένας για τον άλλον. Έχουν αποδείξει στην Ιστορία, ότι παράλληλα με τον σεβασμό στην ατομική δημιουργία όταν χρειάστηκε ενώθηκαν για να υπερασπιστούν ιδεώδη, ελευθερία και οράματα.Είναι κρίμα διανοητές σαν τον Γιανναρά να λένε σήμερα ότι ο Ελληνισμός όπως τον ξέραμε τελείωσε.

2. H διαφθορά δεν είναι ενδημικό φαινόμενο. Υπάρχει παντού, όπου δεν γίνονται σεβαστοί οι θεσμοί, ως ύπατα κοινωνικά συμβόλαια, εκεί όπου το Σύνταγμα των χωρών έχει φτιαχτεί έτσι ώστε να επιτρέπει την πελατειακή σχέση, το ρουσφέτι, τους ημέτερους και το άνομο κέρδος ελλείψει διαφάνειας και ελέγχου. Τότε μια κυβέρνηση ως έρμαιο πλέον της διαφθοράς, γίνεται αναποτελεσματική και αποδιοργανώνεται πλήρως με αποτέλεσμα την κρίση και την κατάρρευση της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι και στην Ελληνική κοινωνία χρειάζεται επανεκκίνηση των θεσμών και προάσπισή τους με νέο Σύνταγμα που θα κλείσει τα παράθυρα της διαφθοράς.

3. Η διαφθορά σημαίνει αναξιοκρατία αφού επικρατούν τα ληστρικά συμφέροντα πάνω απ’ όλα, οι κολλητοί, οι πελάτες, οι εξαγορασμένοι ψηφοφόροι των κομμάτων. Αυτό δεν είναι μόνο μια ατομική επαισχυντία και ξεφτίλα για να το πούμε απλά, αλλά και ίδιον του καπιταλισμού που διδάσκει τον ανταγωνισμό μέχρι τελικής πτώσης. Κι όταν διδάσκεις την σφαγή, τον παραγκωνισμό, τον ατομικισμό κι εγωισμό εννοείται πως εξαχρειώνεις τα ήθη και οδηγείς στην απληστία και την ανομία αλλά και την αποκτήνωση της μάζας. Κι ενώ στον καπιταλισμό μιλάνε για φιλελευθερισμό δηλαδή για ατομικά δικαιώματα, καταλήγουν τελικά, ελλείψει στοιχειώδους ισότητας και αξιοκρατικών θεσμών διαφάνειας να γίνονται οι άνθρωποι ανταγωνιστικά θηρία και η κοινωνία ζούγκλα. Έτσι το σύστημα φτάνει στα όριά του και αποδιαρθρώνεται ο κοινωνικός ιστός.

4. Όταν διαλύεται η κοινωνία και καθημερινά έρχονται στο φώς περιπτώσεις διαφθοράς και μάλιστα από την κυβέρνηση, τους πολιτικούς και τους ανώτατους υπαλλήλους και το κράτος τότε συμβαίνει κάτι χειρότερο. Γίνεται μια αναμενόμενη συνήθεια. Οι πολίτες αρχίζουν να χάνουν κάθε εμπιστοσύνη στο κράτος, να μην πληρώνουν φόρους και να κάνουν το ίδιο με τους παρανομούντες κρατούντες. Να επεκτείνουν θανάσιμα την διαφθορά γενικεύοντας την, οδηγώντας στο χάος. Επικρατεί κοινώς η λογική: “ Αφού κανείς δεν νοιάζεται για μένα και όλοι για τον εαυτό τους θα κάνω κι εγώ το ίδιο”. H πεποίθηση πως κανείς δεν νοιάζεται για σένα οδηγεί σε πλήρως εγωιστική συμπεριφορά.

Έτσι στην κρίση, η ανυπαρξία πρόνοιας του κράτους οδηγεί σε περαιτέρω έξαρσης της διαφθοράς. Αυτό είναι κι ένα τεράστιο λάθος που κάνει η κυβέρνηση. Αντί στην βαθειά κρίση που περνάμε να στηρίξει τους ανέργους, τους χαμηλοσυνταξιούχους και τους ασθενείς δείχνει πλήρη αδιαφορία. Έτσι, οι ακραίες, βίαιες απόψεις εμφανίζονται πλέον ως εθνοσωτήριες, η Χρυσή Αυγή παίζει τον ρόλο του ανύπαρκτου κράτους πρόνοιας για πολιτικό όφελος φτάνοντας το 10% στα gallops και οι παραβατικές συμπεριφορές του κοινού εγκλήματος αυξάνουν. Σας έχω λοιπόν κακά νέα: στην κρίση η διαφθορά επεκτείνεται αντί να μειώνεται. Η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο εντείνεται με κάποιες εξαιρέσεις..

5. Αν μπορεί ο Πολιτισμός και η Δικαιοσύνη να αντιμετωπίσουν την διαφθορά; Φυσικά και όχι. Καταρχήν και τα δύο είναι επηρεασμένα από την διαφθορά. ΚΑΙ η Δικαιοσύνη είναι διεφθαρμένη, και ο πραγματικός Πολιτισμός στηρίζεται σε μια υγιή κοινωνία προκειμένου να ακμάσει, δεν είναι κάτι ξεχωριστό. Η Δικαιοσύνη δεν μπορεί να ...
είναι ανεξάρτητη και αμερόληπτη σε ένα διεφθαρμένο κράτος. Γιατί το κράτος χρειάζεται την αρωγή επίορκων δικαστικών που να καλύπτουν τις παρανομίες του. O Πολιτισμός μπορεί να βοηθήσει στην επαναφορά αξιών αλλά κι εκεί κυριαρχεί αναξιοκρατία όταν υπάρχει συνολική σήψη.

6. Ποιά μέτρα πρέπει να πάρουμε; Πόσο καιρό θα μας πάρει; Υπάρχουν παραδείγματα χωρών που ανέκαμψαν απο την διαφθορά; Οι πεσιμιστικές απόψεις λένε πως θέλει δεκάδες χρόνια και φέρνουν το παράδειγμα της Βρετανίας που της πήρε 100 χρόνια να αντιμετωπίσει την διαφθορά. Οι αισιόδοξες προβλέψεις μιλάνε για χώρες της Ασίας και της Αφρικής όπου το κακό ελέγχθηκε πολύ πιο σύντομα κι αναφέρουν παραδείγματα χωρών όπως είναι της Μποτσουάνα ή της Μαλαισίας που έβαλαν τα πράγματα στην θέση τους σχετικά γρήγορα. Αναφέρουν επίσης το παράδειγμα της Χιλής όπου σήμερα υπάρχει λιγότερη διαφθορά κι από τα αναπτυγμένα κράτη της Δύσης. Υπάρχει επίσης το παράδειγμα του Χόνγκ Κόνγκ, της Κίνας και της Σιγκαπούρης που σε σχετικά μικρό διάστημα περιόρισαν την διαφθορά προς όφελος της ανάπτυξής τους.

Μεγάλο ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι ηγεσίες των χωρών αυτών που έδειξαν αποφασιστικότητα, που τιμώρησαν παραδειγματικά τους ενόχους, που έβαλαν θεσμούς διαφάνειας και ενίσχυσαν την δημοκρατικότητα του πολιτεύματος και της λειτουργίας των θεσμών. Έκαναν επίσης πολύχρονες καμπάνιες κατά της διαφθοράς. Η ηγεσία έδινε το καλό παράδειγμα και ακολουθούσαν οι πολίτες. Επίσης βοήθησε πολύ η εξυγίανση του Τύπου που άρχισε να γίνεται αποκαλυπτικός και να εμφανίζει έρευνες ενώ δημιουργήθηκαν στις χώρες αυτές ειδικές επιτροπές ‘Καθαρά χέριᨔ κατά της διαφθοράς που έκαναν καλή δουλειά.

7. Επομένως εάν δεν κάνουμε έναν πολυμέτωπο πολιτικό, πολιτισμικό και θεσμικό αγώνα και εάν δεν δώσουμε στον εαυτό μας και τους άλλους ικανά ερεθίσματα για να συνειδητοποιήσουμε πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την αντιστροφή της σημερινής κατάστασης, κι αν δεν τιμωρηθούν κάποιοι που μας έφεραν ως εδώ παραδειγματικά δεν θα υπάρξει επιστροφή. Πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των χωρών αυτών. Διαφορετικά η φτώχεια θα μας τσακίσει, η διαφθορά και ο αλληλοσπαραγμός το ίδιο και μπορεί να μας φέρουν και κανέναν πόλεμο στο τέλος..Οπότε ή τώρα ή ποτέ..

8. Οι μελετητές επιμένουν πως πρέπει να αντιμετωπιστούν οι αιτίες κι όχι τόσο τα συμπτώματα της διαφθοράς και πως πρέπει να δίνεται έμφαση στην πρόληψη. Λένε επίσης ότι η μεγαλύτερη αστυνομοκρατία ή οι υψηλότερες ποινές στην δικαιοσύνη δεν αποφέρουν τίποτα αν δεν γίνουν θεσμικές αλλαγές στο σύστημα. Επισημαίνουν ότι η διαφθορά συναντάται συχνά όταν υπάρχουν συνοδά φαινόμενα που την στηρίζουν όπως είναι η γραφειοκρατία, η πολιτική και θεσμική αστάθεια και ένα αδύναμο νομικό καθεστώς.

Το κύριο συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί είναι ότι οι μεταρρυθμίσεις (τόσο της οικονομικής όσο και της πολιτικής σφαίρας) μαζί με τη μείωση των θεσμικών αδυναμιών προσφέρουν τις καλύτερες προϋποθέσεις για να ξεπεραστεί η διαφθορά. Η διαφθορά δεν θα εξαφανιστεί, λόγω των μεταρρυθμίσεων, αλλά οι μεταρρυθμίσεις θα φέρουν έναν έλεγχο ελαχιστοποιώντας τις αρνητικές συνέπειες της, έτσι ώστε η χώρα να προχωρήσει και να γίνει μια πραγματικά σύγχρονη, ανεπτυγμένη χώρα.

 

Τα ..κουλουράκια και η διαφθορά. Στο βιβλίο του «Freakonomics» ο οικονομολόγος Σ. Λεβίτ αναφέρει μια διδακτική ιστορία για το φαινόμενο της διαφθοράς..Ας την δούμε..

«Ένας υπάλληλος μιας μεγάλης εταιρείας, ο Μπομπ, είχε συνηθίσει να φέρνει κάθε πρωί στους συναδέλφους του στο γραφείο ζεστά κουλουράκια και τυράκια τα οποία όλοι τιμούσαν δεόντως. Σε μια φάση της ζωής του, όπως συμβαίνει με πολλούς ανθρώπους, ο Μπομπ βαρέθηκε τη δουλειά του και αποφάσισε να παραιτηθεί και να ασχοληθεί επαγγελματικά με το χόμπι του, δηλαδή να μοιράζει κουλούρια. Κάθε πρωί λοιπόν έκανε τον γύρο διαφόρων επιχειρήσεων και γραφείων και άφηνε καλάθια με κουλουράκια και ένα ξύλινο κουτί όπου κανείς μπορούσε να ρίχνει τα χρήματα. Το μεσημέρι περνούσε και συνέλεγε τα κουλουράκια που είχαν απομείνει και τα χρήματά του.

Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ενδιαφέροντα. Ο Μπομπ κρατούσε με πολλή επιμέλεια όλα τα στοιχεία που αφορούσαν τη δουλειά του. Μετρώντας τα χρήματα έναντι των κουλουρακίων που πουλούσε μπορούσε να έχει μια εικόνα για την εντιμότητα των πελατών του. Επίσης μπορούσε να συγκρίνει τα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων ή γραφείων που έκλεβαν με αυτά που δεν το έκαναν. Άθελά του λοιπόν ο Μπομπ είχε στήσει ένα πολύ ενδιαφέρον οικονομικό πείραμα που φωτίζει ορισμένες πτυχές της εγκληματικότητας των χαρτογιακάδων και κατά συνέπεια της διαφθοράς μεταξύ των υπαλλήλων.

Ο Μπομπ θεωρούσε έντιμο το γραφείο αν του άφηναν χρήματα για άνω του 90% των κουλουριών που έπαιρναν, ανεκτό αν ήταν μεταξύ 80%-90% και ανέντιμο αν ήταν κάτω από 80%. Στην τελευταία περίπτωση, ο Μπομπ άφηνε ένα μεγάλο σημείωμα πάνω στο καλάθι που έγραφε:

«Υποθέτω ότι δεν θέλετε να μάθετε στα παιδιά σας να κλέβουν. Τότε εσείς γιατί το κάνετε;»

Η δουλειά αυτή τον οδήγησε σε τέσσερις ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις.

1. Ότι στα μικρά γραφεία κλέβουν λιγότερο από ό,τι στα μεγάλα. Ένα τμήμα με καμιά 30 υπαλλήλους είναι κατά 5% πιο έντιμο από ένα τμήμα με 200-300 άτομα. Απ’ αυτή την άποψη η εγκληματικότητα των χαρτογιακάδων αντικατοπτρίζει το κοινό έγκλημα. Η κοινή εγκληματικότητα είναι υψηλότερη στην πόλη σε σχέση με τις αγροτικές περιοχές. Διότι ο εγκληματίας στην ύπαιθρο είναι συνήθως κάποιο γνωστό στην κοινότητα άτομο και έτσι έχει περισσότερες πιθανότητες να συλληφθεί. Συνήθως έκλεβαν περισσότερα κουλούρια στα γραφεία των υψηλόβαθμων στελεχών της επιχείρησης

2. Ότι η διάθεση ενός ατόμου επηρεάζει την τάση του να κλέψει. Σε ημέρες με απρόσμενα καλό καιρό οι κλοπές ήταν λιγότερες απ’ ό,τι σε ημέρες όπου επικρατούσε κακοκαιρία. Επίσης όσον αφορά τις γιορτές υπήρχε μια διαφοροποίηση των αποτελεσμάτων. Σε παραμονές γιορτών όπως τα Χριστούγεννα, όπου η διάθεση των εργαζομένων επηρεάζεται από το άγχος των υποχρεώσεων (δώρα κ.λπ.), οι κλοπές αυξάνονταν. Αντίθετα, σε γιορτές όπου δεν υπήρχαν τέτοιες υποχρεώσεις (εθνικές εορτές, κ. λ. π.) οι κλοπές κουλουριών μειώνονταν.

3. Όπως επεσήμανε ο Μπομπ, τόσο στη βάση των παρατηρήσεών του όσο και στη βάση της δικής του εμπειρίας, οι κλοπές ήταν πολύ λιγότερες μεταξύ των υπαλλήλων που ήταν ευχαριστημένοι με το αφεντικό τους, ήταν ικανοποιημένοι με τη δουλειά τους και είχαν γενικώς την αίσθηση ότι η συμβολή τους αναγνωρίζεται και εκτιμάται.

4. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο αφορούσε την διαστρωμάτωση των κλεφτών. Αντίθετα από ό,τι ίσως θα περίμενε κανείς, συνήθως έκλεβαν περισσότερα κουλούρια στα γραφεία των υψηλόβαθμων στελεχών της επιχείρησης! Ο Μπομπ το απέδιδε στο γεγονός ότι αυτοί που βρίσκονται στα ανώτερα κλιμάκια ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης είναι γενικώς «καβαλημένα καλάμια» και πιστεύουν ότι τα κουλούρια τούς ανήκουν δικαιωματικά. Όμως ο οικονομολόγος Λεβίτ έχει μια άλλη εκδοχή: «Μήπως» διερωτάται «το γεγονός ότι έκλεβαν και εξαπατούσαν ήταν αυτό που τους έκανε να φτάσουν ψηλά;»

 
Δείτε τέλος εδώ http://www.transparency.org/news/feature/greece_the_cost_of_a_bribe τι μας προτείνει ο διεθνής οργανισμός κατα της διαφθοράς και στατιστικά στοιχεία για το πόσο πληρώνουμε την διαφθορά στην Ελλάδα.. * http://visual.ly/corruption-perceptions-index-2012

Ευχαριστώ για την ανάγνωση…

* η Βασιλίκα Σαριλάκη είναι δημοσιογράφος και ιστορικός τέχνης. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο blog, art noise